Dwa opisy. Parafia i kościół w Zgliczynie Kościelnym
Zgliczyn Kościelny. Miejsce na którym znajdował się kościół parafialny p.w. Apostołów Filipa i Jakuba
Zgliczyn Kościelny [w] Z archiwaliów diecezjalnych płockich XIX w. Dekanat bieżuński, Michał M. Grzybowski , Płock 2003 r.
Zarządzona przez bp. Adama Michała Prażmowskiego 30 kwietnia 1817 roku w Warszawie wizytacja.
Opis kościoła parafialnego zgliczyńskiego w dekanacie bieżuńskim powiecie mławskim , województwie płockim w czasie wizyty dekanalnej 10 listopada 1817 roku.
,, Kościół parafialny zgliczyński we wsi Zgliczyno Kościelne pod tytułem śś. Apostołów Filipa i Jakuba , nie wiadomo którego roku erygowany szlagu erekcji nie mający, niekonsekrowany należy do kolacji W.W . Pawła Bęskiego i Tekli Koszczyńskiej, dziedziców Glinek i Zgliczyna Pobodzego. Na północy ma Szreńsk kościół parafialny, odległy pół mili, na wschód Radzanowo kościół parafialny, odległy małe ćwierć mili, na południu Gradzanowo kościół parafialny odległy trzy ćwierci mili, na zachód kościół parafialny bieżuński, odległy trzy ćwierci mili.
Kościół parafialny drewniany , na którym był dach gontami okryty, lecz teraz ledwo zupełnie opadły, a miejscami i krokwina z dachem zapadła, na długości łokci piętnaście, szerokości łokci dziesięć. Posadzka drewniana w stanie zupełnie złym i prędkim upadkiem grożącym, którego kruchty podpadały, dach z krokowinami cały zły i miejscami zapada się, okna zupełnie popsute, około którego żadnego parkanu nie masz.
Cmentarz około kościoła ma długości łokci 25 , szerokości łokci 21, około którego żadnego od lat kilkunastu parkanu nie masz, na nim krzyż i znak gdzie kośnica była. Ostatnie pochowanie kości było dnia 21 stycznia 1817 roku. Dzieci niechrzczone za cmentarzem chowają się.
Szpital drewniany czyli raczej słupów sześć i cztery krokwiny co oznacza, że niegdyś był tam szpital.
Plebania drewniana zupełnie spróchniała, bez okien, zamków i komina, dach słomiany, bardzo zły mająca i do zamieszkania cala niezdatna.
Stajnie , obory, stodoły, chlewy zupełnie zdezelowane tak iż ledwie po kilka słupów od każdego znajdzie się, a wiec i ścian w których żadnego dylu nie masz , ani zatem drzwi, ani płotów, ani żadnego zamknięcia nie znajduje się.
Dom organistego z gruntu spustoszały, bez okien, drzwi, pieca , komina, na którym tylko kawałek dachu, a za tym zupełnie do zamieszkania, ani nawet reperacji nie zdatny, toż mówić o stodole, w której tylko trzy słupy, czyli miejsce gdzie była znajduje się.
Sprzęty kościelne. Zakrystia.
Ołtarzy trzy, w ołtarzu wielkim obraz śś Apostołów Filipa i Jakuba, w ołtarzu na prawej ręce obraz ś. Józefa, na lewej Najświętsza Panna Bolesna.
Chrzcielnica drewniana w biednym stanie z pokrywą drewnianą.
Żadna benedykcja Fontis nie odprawia się.
Pozytywka zupełnie zgniła i popsuta ze wszystkim.
Tabernakulum drewniane bez zamknięcia.
Gdy nabożeństwo w tym kościele nie odprawuje się, a zatem żadnej renowacji SS mi Sacramenti nie bywa.
Lampy żadnej nie masz.
Chorągwie i obrazy zbutwiałe i popsute.
Ławek 24, z tych niektóre dobre.
Zakrystia.
Naczynia: monstrancja z kompozycji 1, kielichów srebrnych z paterami 2, trybularz mosiężny zły 1, łódka cynowa popsuta 1, krzyż cynowy 1, lichtarzy cynowych 8, lichtarzyków małych 4.
Aparaty: kapów różnego koloru 3, ornatów w różnych kolorach 11, z których wiele niezdatnych do użycia, komża dla księdza 1, komży grubych dla serwitorów 4, albów ordynaryjnych i popsutych 5, ciągnie się sprzęt zakrystii, humerałów złych 6,ręczników bardzo złych 4,korporałów 4, obrusów bardzo ordynaryjnych i w połowie popsutych 16, dzwonków małych 2.
Dzwonnica drewniana osobna bez dachu i ścian tylko o czterech słupach, w której dzwonów trzy wisi, w które niebezpieczno dzwonić, dla spróchniałych i kołyszących się słupów wraz z więzorkiem.
Sygnaturka na kościele w kopułce zupełnie popsutej.
Ludność parafii. Metryki. Akta cywilne.
| Nazwa miejsc | Dymy | Mężczyzn | Kobiet | Dzieci |
| 1. Zgliczyno Kościelne | 3 | 5 | 4 | 3 |
| 2. Glinki | 8 | 43 | 50 | 43 |
| 3. Zgliczyno Pobodze | 5 | 21 | 29 | 29 |
| 4. Zgliczyno Witowe | 7 | 33 | 43 | 35 |
| 5. Zgliczyno Smolne | 8 | 46 | 54 | 45 |
| 6. Dzieczewo | 5 | 21 | 27 | 26 |
| 7. Gołuszyn | 6 | 22 | 36 | 33 |
| 8. Bielawy Gołuskie | 4 | 11 | 16 | 11 |
| 9. Sławęcin | 12 | 61 | 88 | 76 |
| 10. Staniszyn Zażyska | 9 | 39 | 52 | 42 |
| 11. Staniszyn Zwalewo | 8 | 30 | 39 | 29 |
| 12. Pełki | 4 | 12 | 17 | 16 |
| 13. Wieluń Zalesie | 7 | 29 | 40 | 40 |
| 14. Wilewo | 4 | 10 | 18 | 13 |
| 15. Drzazga | 2 | 7 | 14 | 9 |
| Razem | 92 | 390 | 527 | 450 |
Jest katolików mężczyzn 383, kobiet 518 – 901, akatolików mężczyzn nic, kobiet nic, Żyd ów mężczyzn 7, kobiet 9. Suma 918.
U spowiedzi ostatniej wielkanocnej było mężczyzn 228, kobiet 296, – 524.
Metryki chrztów, ślubów, pogrzebów są utrzymywane porządnie, zaczynają się w roku 1764.
W tym roku zeszłym 1816 narodziło się chłopców 37, dziewcząt 17, umarło dorosłych mężczyzn 8, niewiast 11, dzieci mężczyzn 4, niewiast 9.
Komentarz nie jest urzędnikiem cywilnym.
Szkoła parafialna. Żadna szkoła nie egzystuje maja jednak zalecenia, aby swe dzieci do urządzonej szkoły parafialnej radzanowskiej, ile ze najbliższej oddawali.
Duchowieństwo parafialne.
Ta parafia dla zupełnego spustoszenia kościoła, zabudowań plebańskich, organistowych, szpitala. Od lat czterech tak jest opuszczoną od księży, iż onej żaden przyjąć nie chce i wzbrania się, a przeto Przenajświętszy Konsystorz tej parafii rozkazał udawać się na zwykłe parafialne nabożeństwa i po administracje sakramentów śś do najprzyleglejszej parafii radzanowskiej.
Dochody probostwa.
Grunta orne wynoszą włókę jedną i ćwierć magdeburskich, dzielą się na 6 pól. Siana po różnych miejscach nazbiera się fur parokonnych 8. Włościan zagrodników propinacji , młynów żadnych nie masz.”
Opis z kroniki ks. Józefa Jagodzińskiego
,,Mówiąc o parafii radzanowskiej , nie można pominąć wsi Zgliczyna Pobodzego i parafii Zgliczyńskiej, która później weszła całkowicie w skład parafii radzanowskiej. Na trakcie między Radzanowem a Bieżuniem , w odległości 4 kilometrów od Radzanowa leży wieś Zgliczyn Pobodzy, dawniej wieś parafialna. Na pół kilometra przed Zgliczynem Pobodzym , w stronę Radzanowa , wznoszą się trzy gospodarstwa, które to noszą nazwę Zgliczyna Kościelnego . Na tem miejscu, gdzie obecnie wznosi się krzyż drewniany , pochylony od starości , pamiętający jak mówią , czasy parafii Zgliczyńskiej, wznosił się drewniany , gontami kryty, od starości zapadnięty w ziemie , kościółek parafialny. Na początku XIX wieku już nie odprawiano nabożeństw , bo kościółek przedstawiał sobą obraz ruiny, jak protokoły dziekańskie wizytacyjne mówią ,, był zgorszeniem dla oka niewinnych. Dach nad prezbiterium się zapadł , okna powyrywane, brak pod każdym względem opieki” . Ostatnim proboszczem zgliczyńskim , jak mogłem wywnioskować z akt pozostałych był ks. Antoni Gutkowski. Kolektorem kościoła zgliczyńskiego był Paweł Bęski , dziedzic Glinek , oraz Kokoszyńscy , właściciele Zgliczyna Pobodzego. Gdy kościół potrzebował naprawy, albo kościół nowy trzeba było wznieść, właściciele majątków , wchodzących w skład parafii Zgliczyńskiej, zwracają się do Kurii Płockiej o przyłączenie ich do sąsiednich parafii, jak Ostaszewski , właściciel Bielaw Gołuskich , pragnie, aby go przyłączono do Bieżunia, bo tam jest kościół murowany , zatem nie będzie potrzeba go prędko budować ani remontować , To samo czyni Rościszewski, ówczesny dziedzic Sławęcina, jak też Pełk wyraził życzenie aby przyłączyć go do Szreńska. Podania te pozostały bez skutku, cała parafia zgliczyńska została wcielona w granice parafii radzanowskiej. Dziwnym mi się tylko zdaje ta okoliczność , że aparaty kościelne i [….] starego zgliczyńskiego kościoła zostały zebrane i przewiezione do Gradzanowa. Jak akta wspominają parafianie zgliczyńscy z tej racji prowadzili długoletni proces z Gradzanowem ,, chcąc , aby i wszelkie rekwizyty kościelne również przeszły wraz z nimi do kościoła parafialnego w Radzanowie. Jakie były skutki tego procesu , tego zbadać nie mogłem . Obraz z wielkiego ołtarza przyobleczony w srebrna suknię , zabrał kolator kościoła, Paweł Bęski do Glinek. Potrzeba było wiele starań i zachodu ze strony proboszcza radzanowskiego , aby obraz Matki Boskiej Zgliczyńskiej , w opinii ogółu łaskami słynący, został przekazany kościołowi parafialnemu. Kościół zgliczyńska rozebrano, zdaje się , sprawa ta zajął się kolator i ludzie do dnia dzisiejszego opowiadają , że drzwi wielkie z kościoła są obecnie w kuźni dworskiej , a sygnaturka kościelna wzywa ludzi do pracy w folwarku. W opinii ogółu gałąź rodziny Bęskich, spotkała kara Boża , bo wcześnie […] z tego świata i rodzina ta skazana na wymarcie, ostatni bowiem przedstawiciele rodziny nie zostawili po sobie potomstwa.
Gdy przybyłem do Radzanowa, miejsce, gdzie wznosił się kościół i znajdował się cmentarz przykościelny, leżało nietknięte – można było dokładnie orientować się, gdzie stał kościół , gdzie znajdował się wielki ołtarz, obecnie właściciel Glinek , Jaroszewski sprzedając tę część majątku wliczył również i cmentarz , wobec czego na dawnym cmentarzu obecnie rośną kartofle i wspaniałe żyto. Gdy głębiej sięgnąć pługiem, wyoruje się kości ludzkie. Żyją jeszcze ludzie, którzy pamiętają kościół zgliczyńska.”