Radzanów. Rozwój gospodarczy miejscowości i okolicy cz.1
Istota cywilizacyjnego rozwoju człowieka jest są jego gospodarcze przemiany ,które wpływają na przemiany jego najbliższego otoczenia . W przypadku Radzanowa nad Wkra i najbliższych okolic dotyczy to rozwoju rolnictwa i rzemiosła . W początkowych fazach powstania i rozwoju osadniczego dominującymi zajęciami mieszkańców osady i okolicy była gospodarka rolna nastawiona na uprawę roli i hodowle bydła oraz koni. Teren jednak był bardzo trudny do rozwoju szczególnie gdy rzeka Wkra jesienią i wiosna tworzyła malownicze rozlewiska i bagna . Jednym ze sposobów w średniowieczu na Mazowszu była gospodarka żarowa czyli wypaleniskowa. Przy spisach ludności w aktach narodzin i zgonów pojawiają się kopiarze czyli osadnicy na takich wypaleniskiem pozyskanych ziemiach. Dużym uzupełnieniem było rybołówstwo. Wkra z licznymi odnogami dostarczała wielkiej ilości ryb słodkowodnych, które następnie suszone lub solone trafiały na lokalny rynek.
Do czasów nowożytnych o słabym rozwoju decydowało położenie w strefie przygranicznej. Najpierw z pogańskimi Prusami , a następnie z Zakonem Krzyżackim. Ślady tego sąsiedztwa widzimy w archiwaliach dotyczących procesów Książąt Mazowieckich z Zakonem i literaturze – Spychów Jurandowy, Sienkiewicza ,który opisał zatargi właściciela z Zakonem .
Sytuacja zmienia się pod wszelkim względem za panowania Zygmunta Starego. Po sekularyzacji Państwa Krzyżackiego , kiedy to strefa nadgraniczna znacznie się uspokoiła i stała się ważnym elementem w rozwoju gospodarczym .
Radzanów i okolica również się zmieniły . Wzrasta produkcja zboża, które nie tylko jest wysyłane w kierunku Gdańska ale także przetwarzane na miejscu. Pojawiają się tu nad Wkrą młyny wodne oraz wiatraki. W hodowli zmienia się profil i teraz zaczyna dominować na okolicznych pastwiskach owca. Pozyskiwane jej runo przetwarzano na miejscu i osada zaczęła słynąć z produkcji sukna , którego ilość jest tak wielka ,że mieszczanie otrzymują od króla Zygmunta Starego przywilej na produkcje i eksport materiału. Miał on od tej pory własna sygnaturę . Bogacił się więc mieszczanin i wygląd miejscowości zaczął się zmieniać . W tym czasie zapewne powstał znany nam z dzisiejszego wyglądu Rynek na którym odbywały się targi jedne z największych w okolicy .Koniunktura i bliskość ważnych szlaków handlowych podnosiła prestiż miejscowości i mnożyła inwestycje w okolicy powstawały dochodowe majątki szlacheckie. Samo miasto Radzanów było prywatne i swym właścicielom z handlu oraz rzemiosła przynosiło całkiem ładne sumy. Kataklizm nastąpił za panowania Wazów . Wojny szczególnie ze Szwecją podkopywały gospodarkę Rzeczypospolitej ,a więc i miasteczka nad Wkra także . Zniszczenia szczególnie dotkliwe dla Radzanowa poczynili Szwedzi podczas potopu. Symbolem stało się wysadzenie ,,Zamku” . Gospodarczo sytuacja jaka po nim nastąpiła spowodowała upadek gospodarczy co także odzwierciedlone zostało w demografii. Nastąpił powrót do gospodarki samowystarczalnej z niewielkim tylko procentem wytworów przeznaczonych na handel.
Podczas zaborów następowały tylko krótkookresowe fazy ożywienia gospodarczego. Pierwsza z nich to okres związany ze sprowadzeniem Żydów do Radzanowa przez ówczesna właścicielkę Dorotę Karczewska. Szczególnie dotyczyło to handlu . Ludność miejscowości i okolic nadal okresowo emigrowała w celach zarobkowych do Prus. Kolejna faza to okres zaboru pruskiego w latach 1793 -1806 kiedy to zostały zaprowadzone porządki pruskie. Wejście w system gospodarczy państwa tak silnie rozwiniętego spowodował poprawę odczuwalną dla tej części Mazowsza. Epoka napoleońska i czasy jakie po niej nastały nie były złotym okresem rozwoju . Częste epidemie związane z przemarszem wojski i nieurodzajem w rolnictwie spowodowały powrót do gospodarki samowystarczalnej. Kolejna zmiana nadeszła w II połowie XIX wieku , kiedy to światowa koniunktura i pieniądze nadsyłane od tych ,którzy wyruszyli na emigrację do USA i Brazylii rozruszały sytuacje . Ważna role odgrywać zacznie kolej ze stacją w Mławie. Dodatkowo nie ukrywając faktu spora część dochodów stanowiły te z przemytu poprzez granicę. Przed wybuchem wojny światowej Radzanów został zdegradowany do osady , a kilka pożarów jakie wybuchły strawiły w znaczną części miejscowość . Jedynie majątek ziemski w Ratowie rozkwitał pod rządami Józefa Stanisława Konica, ówczesnego właściciela . Powstały zabudowania murowane, zakład produkujący cykorie, uregulowano Mławkę i zdrenowano podmokłe tereny,
Kolejne zniszczenia dotyczą działań wojennych z przełomu lat 1914/5 gdzie linia frontu przechodziła przez okolicę . Np. Kalasantowo i Budy Ratowskie były najbardziej zniszczonymi miejscowościami w powiecie mławskim. Radzanów także ucierpiał . Po odzyskaniu niepodległości gospodarka nie rozwijała się w zadowalający sposób. Istniało kilka wiatraków , a i te kiedy wybudowano młyn mechaniczny przy dzisiejszej ul. Siemiątkowskiego zaczęły odchodzić do lamusa. Podstawą był handel i słabe rzemiosło. Tak dotrwał Radzanów do II wojny. C.D.N