CZYLI HISTORIA OKOLIC RADZANOWA NAD WKRĄ
Dwór i park dworski w Ratowie
Ratowo.Park dworski wraz z pozostałością dawnego dworu wybudowanego przez Józefa Stanisława Kunica. Ostatni właściciel Tadeusz Kunic został aresztowany przez Niemców 9 listopada 1939 roku wywieziony do Mławy trafił następnie do obozu koncentracyjnego gdzie zginął. Po wojnie w budynku zorganizowano przytułek , a następnie szkołę. Obecnie w prywatnym posiadaniu.
Radzanów rozwój gospodarczy cz. IV
Druga połowa lat 70 i początek lat 80 tych co stagnacja jaka nastała. Przedsiębiorstwa , które działały na terenie Radzanowa związane były z sektorem rolniczym. Brak środków na dalszy rozwój zatrzymał rozbudowę sektora drobiarskiego i jedynej szklarni jaka powstała w czasach gierkowskich. Ludność miejscowości i okolic nadal swojej szansy upatrywała w migracji do dużych aglomeracji, gdzie mino niezbyt wysokich zarobków o pracę a w perspektywie mieszkanie było łatwiej. Obraz Radzanowa i jego życia gospodarczego nie odbiegał od kondycji gospodarki kraju. Czasy stawały się coraz cięższe władza PRL próbowała się na wszelki sposób ratować . W drugiej połowie lat 80 tych pojawiają się spółki z kapitałem zagranicznym . Zyskuje one wielka popularność , a lokalni działacze partyjni starają się o ich pozyskanie umożliwiając pozyskanie obiektów i ulg dla ich działalności. Naczelnikiem Gminy był wówczas Stanisław Chromiec
Na terenie gminy Radzanów pojawiają się dwie. Pierwsza z nich reprezentuje sektor obuwniczy jest nią – ROWAN- związany z rodziną późniejszego senatora Ryszarda Reiffa . zajmuje się on produkcją obuwia i w bardzo dynamicznym tempie zaczyna dostarczać obuwie na bardzo chłonny rynek krajowy oraz RWPG . Firma zyskuję możliwości znacznie lepszego opłacania pracowników dlatego niewielka spółka zaczyna po krótkim czasie zatrudniać i produkować towary w systemie zmianowym. Jest to okres prosperity. Pracowników dowożono z okolic nawet Mławy . Dzięki temu zatrzymany został ujemny wskaźnik demograficzny i w szczególności budownictwo jednorodzinne znów dynamicznie zaczęło powstawać . Do dziś widoczne jest to na Radzanówku czy ul. Łozy ( Ozdach) . Działała ona prężnie do końca systemu komunistycznego jednak w realiach gospodarki rynkowej oraz napływu taniego towaru z Europy zachodniej nie wytrzymała i w początkach lat 90 została zamknięta.
Drugim Przedsiębiorstwem była spółka produkującą kosmetyki pod nazwa NINA – działała na terenie Luszewa. w porównaniu z ROWAN-EM zatrudniała niewielka liczbę pracowników ale działała prężnie wykorzystują braki na rynku i z półproduktów kupowanych za granicą tworzono asortyment w branży kosmetycznej . Podobnie jak spółka z Radzanowa nie przetrwała firma czasów przemian gospodarczych w Polsce. Obydwa jednak przedsiębiorstwa były dla gminy elementem ożywienia gospodarczego i dlatego w oddzielnych artykułach napisze o każdym z nich . O ich wpływie na region, demografie i życie towarzyskie C.D.N
Malarskie ujęcie panoramy Radzanowa
Panoramę Radzanowa namalował Z.Kruszyński. Mławska Galeria Z..
Ks. Karol Żurawski – kapelan Sióstr Misjonarek Św. Rodziny
w Ratowie
Brama Główna . Klasztor w Ratowie
Kolejne karty z przeszłości Sanktuarium św. Antoniego w Ratowie zostają zapisane.Tym razem krótko co prawda ale napiszę o ks. Karolu Żurawskim , którego wojenna zawierucha wypędziła z Kresów na Północne Mazowsze.
Informacji w źródłach ratowskich o tym kapłanie było niewiele ale za to jak cenne. ksiądz Karol Żurawski pozostawił po krótkim pobycie w Ratowie wspaniałe dzieło .Jest to rękopis jaki stworzył pod tytułem Kronika kościoła i klasztoru pobernardyńskiego p.w. św. Antoniego z Padwy. Znajduje się on w posiadaniu Sióstr Misjonarek Św. Rodziny. Podczas pobytu w Ratowie w latach 1945- 1946 (może 1947) opisał on przeszłość i wygląd ratowskiego konwentu. Znaczącym elementem dzieła są rysunki jakimi zaopatrzył swoją kronikę , wykazujące talent do malarstwa i rysunku. Tu by można zakończyć jednak ciekawość poznawania historii spowodowała poszukiwania informacji o autorze.
W samym dziele pisanym przecież w bardzo niebezpiecznych czasach ks. Żurawski napisał ,że przybył tu nad Wkrę do diecezji płockiej z Kresów II Rzeczpospolitej z diecezji pińskiej. Kolejna informacja to ta ,że opuszcza kapelanię ratowskim klasztorze i wyjeżdża do powstającej diecezji wrocławskiej.
Szukajcie, a znajdziecie . Udało się ustalić ,ze ks. Karol Żurawski ur. 1903 roku. Przed II Wojną Światową był proboszczem w parafii Kroszyn w województwie nowogródzkim , w powiecie baranowickim w gminie Stołowicze . Po wyjeździe z Ratowa w latach 1950- 55 był proboszczem w Tomaszowie Bolesławickim na Śląsku. W roku 1986 przebywał jako rezydent w Świętej Katarzynie koło Wrocławia. Tyle wiem ale dalej szukam i ma nadzieję ,ze niedługo będę mógł szerzej przedstawić wam postać kapelana z Kresów.
Życie gospodarcze w epoce gierkowskiej wpływa także na zmiany zachodzące w Radzanowie. Początek lat 70 tych to widoczny spadek w wielkości populacji w tej okolicy. Związane to było z wewnętrzna migracja w poszukiwaniu pracy. Jak magnez działały wielkie miasta i inwestycje jakie tam realizowano. Perspektywa lepszych zarobków, poprawy warunków mieszkaniowych oraz możliwości edukacyjne powodowały ,ze pokolenie wyżu demograficznego powojennego rozlewało się po całym kraju. Migrowano na Śląsk do kopalni, Warszawa z rozwijającym się budownictwem i przemysłem motoryzacyjnym – FSO czy Ursus- Gdańsk i przemysł stoczniowy . Specyficzna staje się dolnośląska Bielawa gdzie do dziś nie jest problemem spotkanie ludzi wywodzących się z Północnego Mazowsza.
W Radzanowie i okolicach gospodarka dominującą było rolnictwo , dlatego wokół tego sektora następują inwestycje . Przechodząc wszelkie zmiany działa Gminna Spółdzielnia (GS)co prawda pod zarządem z Szreńska , daje jednak ona miejsca pracy. Powstaje w tym czasie Spółdzielnia Kółek Rolniczych (SKR) w Radzanowie z szerokim spektrum nowoczesnego jak na tamte czasy parku maszynowego. Wykonują wszelkiego rodzaju prace , powstaje również w ramach jej ekipa budowlana realizująca publiczne inwestycje. W tym okresie powołano także dożycia Rolniczą Spółdzielnie Produkcyjną(R S P) , która miała się zajmować specjalistyczną hodowla bydła . Pieniądze na budowę przeznaczone były z budżetu centralnego. Mimo wszystko odpływ ludzi był widoczny. Podnoszący się poziom życia powodował, że liczba dzieci w rodzinach spadała . Młodzież wyjeżdżająca w celach edukacyjnych dość często pozostawała już w miejscach pobierania nauki lub jak pisałem powyżej szukała szczęścia w wielkich ośrodkach przemysłowych .
Jednak i tu zaczynają się zmiany. Oprócz jednostek państwowych powstają i te z inicjatywy prywatnej. Grupy zwane przez niektórych zespołami producenckim zawiązują się i powstają pierwsze kurniki , które w przyszłości będą zaczynem wielkiej grupy producenckiej. C.D.N
Lektura warta przeczytania
W najnowszym Tygodniku ,, w Sieci” rn10 z dn.07.03.2016 r. rozmowa z Prezesem Cedrob S.A. ,radzanowianinem – Andrzejem Goździkowskim. Polecam
Stanisław Pol. Nauczyciel, kierownik i budowniczy szkoły w Radzanowie nad Wkrą
O osobie kierownika szkoły publicznej w Radzanowie pisaliśmy już we wcześniejszych artykułach. Postać wielce zasłużona dla oświaty i kultury miejscowości i najbliższej okolicy. Starsi mieszkańcy wspominają Pana Stanisława jako bardzo aktywnego dla rozwoju wsi człowieka. To właśnie on jako Kierownik szkoły rozpoczął budowę dzisiejszej szkoły na placu pozyskanym od Państwa Leśniewskich przy ul. Raciążskiej. Wybuch wojny spowodował zatrzymanie realizacji inwestycji do której po zakończeniu wojny powrócono i przy wielkim wysiłku społeczeństwa została placówka uruchomiona.
Stanisław Pol związany z Radzanowem od lat 20 tych XX wieku w latach 50tych został skierowany do pracy w Mławie.
Przypominam ten fakt przy okazji otrzymania od synów zasłużonego nauczyciela fotografii przedstawiających człowieka , który wpłynął na podniesienie poziomu i standardów edukacji w naszej miejscowości.
Stanisław Pol przed wojną
i po wojnie
Radzanów dziś . Foto Jurkiewicz Studio
Dziś trochę współczesności . Zamieszczam zdjęcia Cezarego Jurkiewicza przedstawiające Radzanów i rozlewiska Wkry.
Morris Cohen Miączyn – postscriptum
W nawiązaniu do artykułu Morris Abraham Cohen (Moszek Abram Miączyn) . Z Radzanowa do chińskiej armii – http://ratowoklasztor.blog.pl/2015/09/27/morris-abraham-cohen-moszek-abram-miaczyn-z-radzanowa-do-chinskiej-armii/ – nastąpiła kontynuacja tematu . Komentarz do artykułu dodał jeden z potomków rodziny Miączyn Philip Cohen. Jest on prawnuczkiem Zeilig Cohen, który był bratem Józefa Leib Cohen . Ojcem zaś obydwu był bohater naszego artykułu Morris Cohen. Philip przesładza nam drzewo genealogiczne rodziny w którym pojawiają się osoby związane z najbliższa okolicą Miączyn Mały I Duży, Szreńsk, Radzanów i Bieżuń. Prowadzone są dalsze badania poszukiwania w archiwach i wynik za jakiś czas udostępnimy.
Radzanów rozwój gospodarczy cz.II
W czasie II wojny światowej Radzanów ucierpiał szczególnie w pierwszej jej fazie. Bombardowania z 3 i 4 września zniszczyły część zabudowani , jak również byli zabici i ranni. Podczas samej okupacji społeczeństwo przymuszone kontrybucjami cierpiało biedę . W roku 1942 decyzja władz okupacyjnych mieszkańcy wyznania judaistycznego zostali zmuszeni do zamieszkania w mławskim getcie. Wielokulturowość Radzanowa skończyła się w tym momencie , jak również miało to znaczący wpływ na późniejsze życie gospodarcze.
W styczniu 1945 roku przeszliśmy z jednej okupacji w drugą. W tym czasie zaszły zmiany graniczne i po likwidacji Prus Wschodnich mieszkańcy Radzanowa najpierw udawali się na szaber opustoszałych poniemieckich miejscowości , a następnie zaczęli je zasiedlać. Jak pisał ks. Proboszcz Jagodziński w kronice parafii – miejscowość stała się centrum wymiany handlowej poniemieckim rzeczami .
Likwidacji w tym okresie uległy także majątki ziemskie , które najpierw zawłaszczyli Niemcy , a następnie zostały rozparcelowane. Tu największym przykładem był majątek w Ratowie gdzie część zabudowań została zniszczona na przełomie 1944/45 .
Powojenna sytuacja w rozdrobnionych gospodarstwach pozostawiała wiele do życzenia. Dlatego coraz większa liczba mieszkańców Radzanowa i okolic wybierała się na ,,ziemie odzyskane” zasiedlając je.
Przełom lat 40 tych i 50 tych był więc okresem upadku gospodarczego. Zmiany dopiero zaczęły zachodzić w drugiej połowie lat 50 tych. Dwie inwestycje zaważyły na tym . Pierwsza to regulacja rzeki Wkry na odcinku Poniatowo – Bieżany . Druga to budowa Zakładu Utylizacyjnego ,, Bacutil” . Obydwie po latach okazały się klęska ekologiczna. Regulacja rzeki spowodowała utratę wielu walorów pierwotnych przyrody. Bardzo rybna rzeka stała się niemalże rynną i tak jak przez wiele lat zapewniała uzupełnienie jadłospisu zaczynała zmniejszać ilość ryb.
Bacutil początkowo przy budowie dawał nadzieję . W końcu wybraliśmy rywalizację o niego z pobliskim Szreńskiem lecz kiedy już w 1957 roku zaczął przetwarzanie atmosfera stała się z lekka mówiąc gęsta . Ścieki wypuszczane bezpośrednio do rzeki powodowały degeneracje środowiska.
Radzanów i okolica tkwiła w marazmie Gomułkowskiej Polski . W życiu gospodarczym zaistniał na krótko GS Radzanów , który z kolei po różnych perypetiach trafił pod zarząd do Szreńska .Działał młyn przy ul. Siemiątkowskiego . C.D.N