Nadania ziemskie Tomasza Narzymskiego na rzecz ufundowania klasztoru
oo. Bernardynów w Ratowie.
Dzisiejsze piękno restaurowanego zespołu poklasztornego w Ratowie na Mazowszu nie byłoby możliwe bez wcześniejszego ukształtowania go przez ojców Bernardynów, którzy to monumentalne dzieło tworzyli przez cały okres swojego pobytu w latach 1686 – 1868. Ich wyczucie smaku i styl musiały jednak być jak to zawsze bywa połączone z możliwościami finansowymi ofiarodawców . Co nie było już takie łatwe na biednym bagnistym terenie w rozlewiskach meandrycznie płynącej rzeki Wkry. Częste wylewy powodowały wielkie straty, a i podmokłe tereny nie przynosiły właścicielom dóbr ratowskich jak i okolicznej ludności wielkich dochodów , z części których można by było sfinansować budowę jak i wystrój wnętrz. Jednak mimo wszystko z łaski Boga za wstawiennictwem św. Antoniego udało się i dzieło rąk ludzkich wykonane ludzkim wysiłkiem na chwałę Pana powstało i trwa. Jednak nie było by tego wszystkiego gdyby nie Tomasz Narzymski , właściciel dóbr ratowskich.
Tomasz Narzymski chorąży chełmiński syn Jakuba i Izabeli z Żalińskich ze względu na olbrzymie zainteresowanie pątników cudami słynącym obrazem św. Antoniego z Padwy postanowił sprowadzić do swego majątku o. Bernardynów. Rozpoczął wiec starania ok. 1684 roku zwracając się do biskupa płockiego Stanisława Dąbskiego z prośbą o wydanie zgody na powstanie nowego założenia klasztornego na terenie diecezji. Jednocześnie stara się o przychylność w tej sprawie u prowincjał wielkopolskiej prowincji o Stanisława Grodzickiego, który w tym czasie przebywał w konwencie w Przasnyszu. Osobista rozmowa spowodowała ,że prowincjał obiecał pilne załatwienie sprawy, na czym bardzo zależało Narzymskiemu , będącemu już w słusznym wieku.
Procedury przeciągały się jednak . Przyszły fundator ponaglał pisząc listy do prowincjała , który był związany jednak przepisami i zwyczajami związanymi w tego typu sprawach . Czekaja wiec na wypowiedzenie się w tej sprawie zakonników z innych założeń oraz decyzje Biskupa.
Ojciec Stanisław Grodzicki przysyła na lustracje przyszłych nadań braci z Przasnysza. Widok , który zastali nie był zbyt zachęcający do osiedlenia na tym terenie – bieda i dookoła bagna . Determinacja chorążego Narzymskiego wzrasta. Porusza ponownie sprawę w Kurii Płockiej i biskup Stanisław Dąbski przychyla się do intencji 26 maja 1685 roku , jednoczenie zaznacza ,ze jest to tylko wstępna zgoda . Nakazuję specjalnej komisji sprawdzić warunki lokacji.
Dla przyspieszenia spraw właściciel Ratowa zapisuje Bernardynom ziemie i przywileje. Akt prawny zostaje spisany w sądzie grodzkim w Ciechanowie w październiku 1685 roku. Zgodnie z zapisem na rzecz przyszłego klasztoru w Ratowie ofiarowano grunty o powierzchni 360 x 270 łokci, dowolna ilość drewna z ratowskich lasów na budowę konwentu i bieżące potrzeby wynikające z codziennego funkcjonowania, wolny połów ryb w rzece i stawie . Dodatkowo dwie łąki, wolny przemiał zboża w dworskim młynie , a po śmierci ofiarodawcy zakonnicy mieli dostawać miesięcznie cztery korce zboża.
Dzięki takiej hojności jaka okazał Tomasz Narzymski i wstawiennictwie prowincjała Grodzickiego biskup płocki zatwierdził oficjalnie fundację . Sprawy formalne w Rzymie zostały sprawnie załatwione i kongregacja kardynalska 25 stycznia 1686 roku zatwierdziła powstanie nowego założenia klasztornego co jeszcze potwierdził generał zakonu franciszkańskiego Piotr Mariano Sormanno.
W święto Trójcy Przenajświętszej 1686 roku nastąpiło uroczyste wprowadzenie Bernardynów do nowej ratowskiej siedziby. Fundator jednak nie dożył tej chwili. Zobowiązał jednak spadkobierców do zabezpieczenia materialnego i pomocy przy budowie klasztoru w Ratowie. Powstaje pierwszy drewniany klasztor , który płonie w pożarze w roku 1690.
Dlatego zapada decyzja przy współudziale Niszczyckich – spadkobierców Narzymskiego – o potrzebie budowy założenia bardziej trwałego , murowanego. Dzięki ich między innymi finansowaniu w latach 1690 – 1760 powstało to piękne Północno Mazowieckie założenie klasztorne.
Ojcowie Bernardyni w Ratowie na otrzymanych gruntach prowadzili zwykłą pracę gospodarczą uprawiając pola, hodując zwierzęta. Wprowadzali także nowe formy jakimi były sady. To wszystko co wypracowali i przynosiły plony było większości wykorzystywane przez braci ratowskich w kuchni . W między czasie zyskują także dodatkowe zajęcie gdyż uzyskali przywilej na produkcję i sprzedaż piwa. Dlatego wybudowano browar na ziemiach klasztornych.
Dokumenty, które przetrwały do dnia dzisiejszego nie wskazują by w latach późniejszych Bernardyni otrzymywali jeszcze nadania ziemskie. Hojność więc Tomasza Narzymskiego była więc wystarczająca dla zapewnienia funkcjonowania klasztoru. Zakon Bernardynów jako żebraczy nie przyjmował więc dalszych nadań ziemskich i wielkość ich majątku aż do samego końca funkcjonowania w Ratowie pozostała bez zmian. W Archiwum Państwowym Akt Dawnych w Warszawie znajduje się plan posiadłości klasztoru w Ratowie [poniżej]
Plan posiadłości klasztoru oo . Bernardynów w Ratowie z 1837 roku przekopiowany w 1866 roku przez inżyniera powiatu mławskiego Rakowskiego z opisem posiadłości . Czynność zarządzona przez władze carskie , które inwentaryzowały majątki zakonów przeznaczone do likwidacji zgodnie z przygotowywanym ukazem carskim. Następnie ziemie zostały przejęte na rzecz skarbu państwa.