Przyczynek do historii szkoły radzanowskiej. Stanisław Pol
W pamięci wielu pokoleń mieszkańców Radzanowa i najbliższej okolicy zapisał się na trwałe Stanisław Pol – nauczyciel, pełniący przez wiele lat funkcję kierownika Szkoły Powszechnej. Był autorytetem w nauczaniu dzieci i młodzieży, a jednocześnie surowym wychowawcą. Udzielał się w licznych organizacjach i przedsięwzięciach społecznych . Warto przypomnieć jego postać młodszym Czytelnikom naszego bloga.
Stanisław Pol, zdjęcie z 1937 r.
Stanisław Pol urodził się 24 września (według kalendarza juliańskiego – 12 września) 1895 roku w miejscowości Bieńki niedaleko Mostowa w parafii Szreńsk. Jego rodzice – Józef Pol i Bronisława (z domu Nowakowska) byli rolnikami. Prawdopodobnie w Mławie ukończył Seminarium Nauczycielskie Męskie im. Stanisława Żółkiewskiego i rozpoczął pracę nauczycielską. Na początku lat dwudziestych pracował jako nauczyciel w Kuklinie, parafia Wieczfnia. W 1923 roku przeniesiony został do szkoły radzanowskiej, gdzie z czasem został kierownikiem szkoły. Po przyjeździe do Radzanowa poznał tutejszą urodziwą panienkę, Józefę Izabellę Śliwczyńską mającą 23 lata (urodzona 20 lipca/ 2 sierpnia 1900 r. z rodziców Jana Śliwczyńskiego – wówczas rzeźnika i Marianny z d. Ostrowskiej), z którą 5 maja 1924 roku wziął ślub w naszym kościele (wówczas drewnianym). Małżonkom Polom urodziło się troje dzieci – córka Maria i dwóch synów Tadeusz i Juliusz . Najstarsza, Maria Stanisława zmarła 24 stycznia 1932 roku w wieku 6 lat i pochowana jest na cmentarzu parafialnym jako Liluchna Polówna. Na grobie, ogrodzonym płotkiem znajduje się figura anioła, łatwo go zauważyć. Obok znajduje się grób jej dziadka.
Grób Marii Stanisławy Pol, widok współczesny
Stanisław Pol był bardzo zaangażowanym nauczycielem i organizatorem życia szkolnego. Nie było łatwo ogarnąć całość funkcjonowania szkoły z pięcioma klasami, nie mając budynku szkolnego. Nauka szkolna odbywała się w paru wynajmowanych lokalach, w domu Ozimkowskich w ul. Koziej (od strony Witkowskich, klasa IV), u Stefana Śliwczyńskiego (ul. Raciżska, dom uległ ruinie i został rozebrany – klasa V), u Kruty (po wojnie właścicielem był Bieniewicz, ul. Raciążska, dom nie istnieje, klasa I i II), u Dworakowskich (ul. Kozia 4, klasa III), a po wojnie – także u Pruchniewskich (Rynek 23, dom nie istnieje – klasa V i VI). W tej sytuacji podjął dzieło budowy szkoły. Do wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku postawiono mury.
Uczył matematyki. Oprócz wykonywania zawodu nauczycielskiego i funkcji kierownika szkoły pełnił S. Pol wiele funkcji w różnych organizacjach. Był prezesem ,,Strzelca”, a także długoletnim prezesem Koła Młodzieży radzanowskiej i patronem SMPM (Stowarzyszenie Męskie Pomocników Mariańskich). Należał także do straży ogniowej i uczestniczył w różnych wydarzeniach społecznych. Przytoczone zdjęcie Stanisława Pola pochodzi z uroczystości odsłonięcia obelisku poświęconego Marszałkowi J. Piłsudskiemu na rynku radzanowskim w 1937 roku.
Po wybuchu wojny zaangażował się w patriotyczną działalność podziemną. Koordynował prace organizacji Akcja Katolicka współtworząc Zarząd Parafialny AK. Został jego pierwszym prezesem. Po aresztowaniu i wywiezieniu na roboty do Prus Wschodnich, prezesem po nim został Józef Strupczewski.
W 1945 roku, po zakończeniu wojny Stanisław Pol powrócił do Radzanowa i objął ponownie stanowisko kierownika szkoły. Podjął także prace nad dokończeniem budowy gmachu szkolnego. Ksiądz Jagodziński napisał: „Szkół jest dość dużo – obecnie idziemy ku lepszemu – analfabetyzm stopniowo zaginąć musi. Szkoła wyżej zorganizowana to Radzanów (5 klas – 7 oddziałów). Kierownikiem tej szkoły od dłuższego czasu jest Stanisław Pol, człowiek pełen dobrych chęci, dobry katolik.”
Stanisław Pol po prawej stronie w kapeluszu. Grupa dziewcząt przed starą remizą
Po zorganizowaniu nauki szkolnej w pełnym zakresie siedmioklasowej szkoły podstawowej, został w 1948 roku przeniesiony do pracy w Wydziale Oświaty w Mławie w charakterze metodyka matematyki. Kierownikiem szkoły został niejaki pan Guzowski. Stanisław Pol wizytował szkoły w powiecie mławskim. Jak wspominał prof. dr Mieczysław Oryl (kierownik Szkoły Podstawowej w latach 1952-1970), przyjeżdżał także do Radzanowa, gdzie hospitował lekcje matematyki prowadzone wówczas przez Arkadiusza Szczepańskiego.
Był także aktywnym działaczem Związku Nauczycielstwa Polskiego. Przez pewien czas był prezesem Oddziału mławskiego ZNP. Wniósł duże zasługi w rozwój oświaty w naszym powiecie. W następnych latach był kierownikiem Szkoły Podstawowej Nr 2 przy ulicy Żwirki 26 w Mławie (obecnie szkoła nie istnieje).
Był niewysokiego wzrostu, dość korpulentny.
Zmarł w Mławie. Niestety,dotychczas nie jest mi znana data jego śmierci.
Żona jego, Józefa Izabela Pol zmarła 17 listopada 1988 roku w Mławie.
opracował: Waldemar Piotrowski
Jeden z synów St.Pola był lekarzem chirurgiem i pracował i mieszka do chwili obecnej w Gliwicach,drugi syn Juliusz mieszkał (czy mieszka w W-wie).
Jako autor tej notatki bardzo dziękuję Pani Joannie za informacje. Wiadomość, że syn Stanisława Pola pracuje i mieszka w Gliwicach okazała się bardzo cenna. Kol. Stefan ustalił swoimi “kanałami” kontakt z Panem Tadeuszem Polem i uzyskał dokładną datę śmierci St. Pola – 13 listopada 1960 roku. W ten sposób wypełnił lukę w opracowaniu. Dzięki! Waldek
Stanisław Pol uczył moją mamę oraz jej siostry.Nie wiem czy uczył mojego ojca.Mama i ciotki bardzo pochlebnie się wyrażały o jego pracy i metod pracy opiekuńczej i wychowawczej.Cieszył się ogromnym szacunkiem i autorytetem.
Waldek,dzięki za te wpis.Dalej tak trzymaj!
Na zdjęciu załączonym do wpisu o St.Polu jest moja ciocia a zarazem chrzestna/w fartuszku z kobiałką/-Maria Rybacka
siostra mamy.Jest także druga ciocia-siostra ojca/pierwsza od lewej w pierwszym rzędzie-Maria Sokołowska.
Dzień dobry, jestem synem Stanisława Pola, chciałbym przesłać Panu zdjęcia ojca (przedwojenne i powojenne), zdjęcia jego synów – moje i Tadeusza oraz zdjęcie grona nauczycielskiego. Serdecznie pozdrawiam, Juliusz Pol
p.s. na zdjęciu opisanym jako Stanislaw Pol, jest ktoś inny.
Dzień dobry . Siostra mojej babci Bronisława Giżyńska była żoną Zygmunta Pola brata Stanisława.
Myślę że warto jeszcze wspomnieć o inny bracie Aleksandrze.
Aleksander Pol urodził się 25 kwietnia 1906 położonej w parafii Szreńskiej wsi Bieńki.W 1925 roku po ukończeniu szkół niższego szczebla dziewiętnastoletni Aleksander podjął naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Lubawie. Po powołaniu do wojska nawiązał współpracę z wywiadem. Po przeszkoleniu Aleksandra skierowany do Działdowa gdzie przydzielono mu za zadanie utworzenia na terenie powiatu dywersyjnych grup kontrwywiadu. W latach 1929-1930 pracował, jako nauczyciel w Turzy Małej. Od września 1930 razem z żoną Władysławą pracował w Publicznej Szkole Powszechnej w Narzymiu. W obu miejscowościach zorganizował grupy wywiadowcze, a w Narzymiu również dywersyjną. W marcu 1933 roku skierowany został do nadgranicznych Żabin, gdzie został kierownikiem szkoły i zajmował się Szkoleniem dywersantów. Tuż przed wybuchem wojny 28 sierpnia 1939 Pol uczestniczył w odprawie dowódców grup dywersyjnych w Bąbicach k. Chrzanowa i właśnie tam zaskoczyła go wojna.
W czasie okupacji poszukiwany przez niemiecki wywiad, zdołał uaktywnić grupę dywersyjną w Nadratowie. Z obawy przed aresztowaniem wyjechał do Warszawy gdzie pracował, jako malarz, zdun, szklarz. Poszukiwany listem gończym przez Gestapo uciekł do Skrzeszowa i mieszkał tam, jako Stanisław Staszewski.
W latach 1943-1944 znowu wrócił do pracy w szkole, tym razem rolniczej w Wiszniowie i dalej
szkolił grupy dywersyjne, ale tym razem AK. Po wojnie ciągle, jako Stanisław Staszewski pracował w szkołach m.in w Bytomiu, Stzrelcach Opolskich, Koźlu i Katowicach. Sześć lat po zakończeniu wojny 31 sierpnia 1951 roku Stanisław Staszewski postanowił ujawnić swoją prawdziwą tożsamość. Co do konsekwencji tej decyzji niestety brak informacji, ale można się domyśleć, że raczej na sucho mu to nie uszło.
Aleksander Pol urodził się 25 kwietnia 1906 położonej w parafii Szreńskiej wsi Bieńki.W 1925 roku po ukończeniu szkół niższego szczebla dziewiętnastoletni Aleksander podjął naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Lubawie. Po powołaniu do wojska nawiązał współpracę z wywiadem. Po przeszkoleniu Aleksandra skierowany do Działdowa gdzie przydzielono mu za zadanie utworzenia na terenie powiatu dywersyjnych grup kontrwywiadu. W latach 1929-1930 pracował, jako nauczyciel w Turzy Małej. Od września 1930 razem z żoną Władysławą pracował w Publicznej Szkole Powszechnej w Narzymiu. W obu miejscowościach zorganizował grupy wywiadowcze, a w Narzymiu również dywersyjną. W marcu 1933 roku skierowany został do nadgranicznych Żabin, gdzie został kierownikiem szkoły i zajmował się Szkoleniem dywersantów. Tuż przed wybuchem wojny 28 sierpnia 1939 Pol uczestniczył w odprawie dowódców grup dywersyjnych w Bąbicach k. Chrzanowa i właśnie tam zaskoczyła go wojna.
Dzień dobry
Siostra mojej babci Bronisława Giżyńska był żoną Zygmunta Pola który był bratem Stanisława. Myślę że na uwagę zasługuje również kolejny brat Aleksander .
W czasie okupacji poszukiwany przez niemiecki wywiad, zdołał uaktywnić grupę dywersyjną w Nadratowie. Z obawy przed aresztowaniem wyjechał do Warszawy gdzie pracował, jako malarz, zdun, szklarz. Poszukiwany listem gończym przez Gestapo uciekł do Skrzeszowa i mieszkał tam, jako Stanisław Staszewski.
W latach 1943-1944 znowu wrócił do pracy w szkole, tym razem rolniczej w Wiszniowie i dalej
szkolił grupy dywersyjne, ale tym razem AK. Po wojnie ciągle, jako Stanisław Staszewski pracował w szkołach m.in w Bytomiu, Stzrelcach Opolskich, Koźlu i Katowicach. Sześć lat po zakończeniu wojny 31 sierpnia 1951 roku Stanisław Staszewski postanowił ujawnić swoją prawdziwą tożsamość. Co do konsekwencji tej decyzji niestety brak informacji, ale można się domyśleć,